តើប្រាសាទបុរាណខ្មែរនៅសល់ប៉ុន្មាន?

2015-01-22 16:40:04
ចំនួនមតិ 0 | ចំនួនចែករំលែក 0

ចន្លោះមិនឃើញ

ខ្មែរធ្លាប់មានវប្បធម៌ និងអរិយធម៌ល្បីរន្ទឺពាសពេញតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ជាពិសេសក្នុងសម័យអង្គរដ៏រុងរឿង។ កេរ្តិ៍ដំណែល ដែលបន្សល់ទុកពីអតីតកាល មានសម្បត្តិវប្បធម៌ជាច្រើន ក្នុងនោះមានប្រាសាទបុរាណ នៅរាយប៉ាយពាសពេញផ្ទៃប្រទេស ដែលខ្លះនៅមានរូបរាងល្អ ខ្លះបែកបាក់ ខ្លះទៀតនៅសល់តែដុំថ្ម និងខ្លះទៀតបានបាត់បង់ទៅប្រទេសដទៃ។ លោក ប្រាក់សុណ្ណារ៉ា អគ្គនាយករងនៃអគ្គនាយកដ្ឋានបេតិកភណ្ឌនៃក្រសួងវប្បធម៌ ស្ម័គ្រចិត្ត កន្លងមកបានផ្ដល់សម្ភាសដល់ Sabay ចែករំលែកព័ត៌មានមួយចំនួនជុំវិញប្រធានបទប្រាសាទបុរាណខ្មែរដូច ខាងក្រោម។ Sabay ៖ តើប្រាសាទខ្មែរចាប់ផ្ដើមកសាងឡើងនៅសតវត្សទីប៉ុន្មាន? ទន្ទឹមគ្នានៃការកកើតទឹកដី និងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរដែរឬយ៉ាងណា?

ប្រាក់ សុណ្ណារ៉ា ៖ ប្រាសាទខ្មែរចាប់ផ្ដើមកសាងដំបូង នៅសតវត្សទី៦ នៃគ្រិស្តសករាជ ដែលអាចនិយាយបានថា ចាប់ពីសម័យសម័យចេនឡា។ តែនេះ ខ្ញុំចង់សំដៅតែទៅលើប្រាសាទនៅក្នុងទឹកដីខ្មែរប៉ុណ្ណោះ។ ប្រាសាទទាំងនោះមានដូចជា អាស្រមមហាឥសី (តាកែវ) ក្រុមប្រាសាទសម្បូណ៍ព្រៃគុក (កំពង់ធំ) ប្រសាទក្នុងរូងភ្នំ ដូចជានៅភ្នំខ្យង ភ្នំឈ្នួប និងប្រាសាទជាច្រើនទៀត។ ការកសាងប្រាសាទទាំងនេះ មិនមែន ទន្ទឹមគ្នានឹងការកកើតឡើងដំបូងនៃប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរនោះទេ។ បើតាមការសិក្សា របស់ក្រុមអ្នកប្រវត្តិវិទូផ្សេងៗ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរចាប់ផ្ដើមកកើតចាប់ពីសតវត្សទី១នៃគ្រិស្តសករាជ ហើយការកសាងរាជធានីក៏ចាប់ផ្ដើមកកើតចាប់តាំងពីពេលនោះដែរ ក៏ប៉ុន្តែ នៅតាមរាជធានីនីមួយៗ ពុំទាន់មានការកសាងប្រាសាទនោះទេ គឺរហូតដល់ដើមសតវត្សទី៦មកទើបចាប់កសាង។

Sabay ៖ តើប្រាសាទខ្មែរកសាងពីអ្វីខ្លះទៅ?

ប្រាក់ សុណ្ណារ៉ា ៖ ប្រាសាទខ្មែរកសាងពី ឥដ្ឋ ថ្មភក់ ថ្មបាយក្រៀមដ ថ្មថ្លើមអណ្ដើក ថ្មពពុះ (ថ្មបាសាល) និងឈើ (ធ្វើជាធ្នឹមប៉ុណ្ណោះ)។

Sabay ៖ តើមូលហេតុអ្វីបានជាខ្មែរនិយម កសាងប្រាសាទច្រើន បែបនេះ? ប្រាក់ សុណ្ណារ៉ា ៖ បាទ! មានហេតុផលជាច្រើន ដែលជំរុញឲ្យព្រះរាជាខ្មែរសម័យបុរាណនិយមកសាងប្រសាទ មានដូចជា ដើម្បីឧទ្ទិសដល់សាសនា ដើម្បីឧទ្ទិសដល់បុព្វការីជន និងឧទ្ទិសដល់ខ្លួនឯង។ ក្នុងចំណោមកត្តាបីធំៗនេះ គឺខ្ញុំសង្កេតឃើញថា ជំនឿលើសាសនា ជាហេតុផលចម្បងមួយ។ នៅសម័យបុរាណ ខ្មែរនិយមមានជំនឿលើសាសនាព្រាហ្មណ៍ ហើយសាសនានេះ សម្បូរទៅដោយអាទិទេពជាច្រើន ដែលព្រះមហាក្សត្រខ្មែរមានជំនឿខ្លាំងទៅលើអាទិទេពទាំងនេះ ទើបជំរុញឲ្យមានការកសាងប្រាសាទដើម្បីឧទ្ទិសដល់អាទិទេពទាំង នោះ។

Sabay ៖ ប្រាសាទខ្មែរបែងចែកជាប៉ុន្មានប្រភេទ? អ្វីខ្លះ?

ប្រាក់ សុណ្ណារ៉ា ៖ ប្រាសាទខ្មែរបែងចែកជាបីធំៗគឺ ប្រាសាទសង់លើដីរាប (ប្រាសាទ ភូមិប្រាសាទ ប្រាសាទព្រះខ័ន…) ប្រាសាទទីទួល (ប្រាសាទលលៃ…) និង ប្រាសាទភ្នំ។ ប្រាសាទភ្នំ បែងចែកជាពីរគឺ ប្រាសាទភ្នំធម្មជាតិ (ភ្នំបាខែង …) និង ប្រាសាទភ្នំលើដីរាបស្មើ (ប្រាសាទ កោះ កេរ្តិ៍ ប្រាសាទបាគង ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង ប្រាសាទធំ ប្រាសាទប្រែរូប ប្រាសាទតាកែវ ប្រាសាទបាពួន ប្រាសាទអង្គរវត្ត ប្រាសាទបាយ័ន…)។

Sabay ៖ នៅសម័យណា មានការកសាងប្រាសាទបានច្រើនជាងគេ? ហេតុអ្វី?

ប្រាក់ សុណ្ណារ៉ា ៖ សម័យ ដែលមានការកសាងប្រាសាទ ច្រើនជាងគេ គឺនៅសម័យអង្គរ។ កត្តាដែលជំរុញ ឲ្យមានកសាងប្រាសាទបានច្រើនក្នុងសម័យនេះ គឺដោយសារកត្តាសេដ្ឋកិច្ច និងកត្តានយោបាយ នៃចក្រភពអង្គរ ពោរពេញដោយភាពខ្លាំង ល្បីរន្ទឺសុះសាយពាសពេញតំបន់ ហើយព្រះរាជានាសម័យនោះ គឺមានការខ្នះខ្នែង និងមានការប្រណាំងប្រជែងគ្នាកសាងប្រាសាទខ្លាំងបំផុត។ Sabay ៖ ព្រះរាជាអង្គរណា ដែលបានកសាងប្រាសាទបានច្រើនជាងគេ? ហេតុអ្វីបានជាអាចកសាងបានច្រើនបែបនេះ?

ប្រាក់ សុណ្ណារ៉ា ៖ ក្នុង ចំណោមព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ដែលបានបានគ្រងតំណែងក្នុងសម័យនគរភ្នំ សម័យចេនឡា សម័យអង្គរ និងសម័យក្រោយអង្គរ មានតែព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ (១០០២-១០៥០)។ ក្នុងសម័យនោះ អាណាចក្រអង្គរមានភាពល្បីល្បាញ ក្នុងវិស័យ នយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងយោធា និងជាពិសេស អាណាចក្រអង្គរមានសន្តិភាពពាសពេញផ្ទៃប្រទេស ទើបធ្វើឲ្យព្រះអង្គរអាចអាចគ្រងតំណែងបានជិតកន្លះសតវត្ស និងកសាងប្រាសាទបាននៅពាសពេញផ្ទៃប្រទេស។ ស្នាព្រះហស្តរបស់ព្រះអង្គដែលបានបន្សល់ទុកសព្វថ្ងៃ មានដូចជា ប្រាសាទព្រះវិហារ (សំណង់មួយភាគធំត្រូវបានកសាងឡើងបន្ថែមពីលើសំណង់ដែលសង់ដោយ ព្រះបាទ យសោវរ្ម័នទី១ ជ័យវរ្ម័នទី៤ រាជេន្ទ្រវរ្ម័ន និងជ័យវរ្ម័នទី៥) ប្រាសាទភិមានអាកាស និងបារាយខាងលិច (សៀមរាប) ប្រាសាទភ្នំជីសូ និងភ្នំតាម៉ៅ (តាកែវ) ប្រាសាទគោកព្រីងជ្រុំ ប្រាសាទភ្នំធំ ប្រាសាទជើងព្រៃ និងប្រាសាទព្រះធាតុទឹកឆា (កំពង់ចាម) ប្រាសាទវត្តឯក ប្រាសាទបាសែត និងប្រាសាទស្នឹង (បាត់ដំបង) និងប្រាសាទជាច្រើនទៀតនៅក្នុងទឹកដីឡាវ និងថៃ។

Sabay ៖ តើអ្វីទៅជាស្ថានីយបុរាណវិទ្យា? តើបច្ចុប្បន្ន ស្ថានីយបុរាណវិទ្យាខ្មែរមានចំនួនប៉ុន្មាន? ក្នុងនោះមានប្រាសាទប៉ុន្មាន? សម្បត្តិវប្បធម៌ផ្សេងៗទៀតប៉ុន្មាន?

ប្រាក់ សុណ្ណារ៉ា ៖ ស្ថានីយបុរាណ វិទ្យា គឺសំដៅលើបណ្ដុំសម្បត្តិវប្បធម៌ ក្នុងនោះមានដូចជា ប្រាសាទបុរាណ ប្រាសាទបាក់បែកសល់តែគ្រឹះ ទួលបុរាណ ស្ពាន បុរាណ និងការដ្ឋានផ្សេងៗទៀត។ គិតត្រឹមឆ្នាំ២០១០ មាន ៦៥៩០ស្ថានីយបុរាណវិទ្យា នៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន ក្នុងនោះ មានប្រាសាទដែលមានរូបរាងប្រមាណ៥៨២ ប្រសាទ បាក់បែកសល់តែគ្រឹះមាន៣៩៣ ទួលបុរាណ៤១៩៧ វត្តបុរាណ១១០៤ ស្ពានបុរាណ១០៧ និងការដ្ឋាន ចម្លាក់ និងសិលាចារឹកមានចំនួន២០៧។

Sabay ៖ តើបច្ចុប្បន្ន ខេត្តណាដែលមានប្រាសាទណាច្រើនជាងគេ? មានស្ថានភាពយ៉ាងណាដែរ? ប្រាក់ សុណ្ណារ៉ា ៖ បច្ចុប្បន្ន ខេត្តសៀមរាបមានប្រាសាទច្រើនជាងគេ ហើយប្រាសាទទាំងនោះ មានរូបរាងនៅល្អប្រសើរជាងគេក្នុងចំណោមប្រាសាទនៅខេត្តផ្សេង ៗទៀត ក៏ប៉ុន្តែ ខ្ញុំពុំបានដឹងច្បាស់ថា នៅក្នុងខេត្តនោះមានប្រាសាទសរុបប្រមាណឲ្យប្រាកដនោះទេ។

Sabay ៖ ហេតុអ្វីបានជាប្រាសាទដែលស្ថិតនៅក្នុងខេត្តសៀមរាប នៅមានរូបរាងនៅល្អប្រសើរជាងគេ?

ប្រាក់ សុណ្ណារ៉ា ៖ ជាការពិត សង្គ្រាមកើតឡើងនៅទូទាំងប្រទេស ហើយសុទ្ធតែបានបំផ្លាញប្រាសាទបុរាណស្ទើរតែគ្រប់កន្លែងទាំងអស់ គ្រាន់តែក្នុងទ្រង់ទ្រាយតិចនិងច្រើនប៉ុណ្ណោះ។ អ្វីដែលធ្វើឲ្យប្រាសាទបុរាណនៅក្នុងខេត្តសៀមរាបនៅមានរូបរាងល្អ ប្រសើរជាងគេ គឺដោយសារតែមាន អភិរក្សស្ថានអង្គរ ប្រចាំ ខេត្តសៀមរាប ដែលបានបង្កើតឡើង ដោយបារាំង នៅក្នុងសម័យអាណានិគមនិយមតាំងពីឆ្នាំ១៩០៨។ អភិរក្សស្ថានអង្គរ មាននាទីថែរក្សា និងជួយអភិរក្សប្រាសាទបុរាណទាំងនោះ ជាហេតុធ្វើឲ្យប្រាសាទទាំងនោះនៅមានរូបរាងល្អប្រសើរ។

Sabay ៖ តើសម័យណា ដែលខ្មែរលែងមានការសាងសង់ប្រាសាទ? មកពីមូលហេតុអ្វី បានជាលែងមានការសាងសង់បែបនេះ?

ប្រាក់ សុណ្ណារ៉ា ៖ របត់ នៃសាសនាគឺជាមូលហេតុចម្បង បំផុត ដែលជំរុញឲ្យខ្មែរបោះបង់ចោលការកសាងប្រសាទបុរាណ។ តាមការសិក្សារបស់ខ្ញុំផ្ទាល់ គឺបញ្ចប់នៅសតវត្សទី១៣ ឬក្រោយសម័យអង្គរ។ ចាប់ពីសតវត្សនេះមក ខ្មែរបានដូរមកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ ដែលនិយមយកឈើមកធ្វើជាព្រះវិហារ គឺលែងមានការសាងសង់ប្រាសាទទៀតហើយ។

Sabay ៖ តើប្រាសាទមួយណា ដែលចាត់ទុកជាប្រាសាទកសាងក្រោយគេបង្អស់ ហើយកសាងដោយនរណា? អំឡុងឆ្នាំណា?

ប្រាក់ សុណ្ណារ៉ា ៖ ប្រាសាទដែលកសាងចុងក្រោយបំផុតនោះគឺ ប្រាសាទមង្គលាថ៌ (ប្រាសាទតុប) ដែលកសាងឡើងដោយព្រាហ្មណ៍ម្នាក់ នៅប្រហែលដើមសតវត្សទី១៤ ស្ថិតក្នុងខេត្តសៀមរាប។

Sabay ៖ តើប្រាសាទខ្មែរបាត់បង់ទៅប្រទេសណាខ្លះ? ប្រទេសណាច្រើនជាងគេ? ចំនួនប៉ុន្មាន?

ប្រាក់ សុណ្ណារ៉ា ៖ បើផ្អែកតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រ ប្រាសាទខ្មែរ បច្ចុប្បន្នមាននៅក្នុងប្រទេសថៃ ឡាវ និងវៀតណាម។ ខាងក្រសួង មិនបានរាប់ចំនួនប្រាសាទដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសជិតខាងទាំងនោះទេ តែបើតាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់ខ្ញុំផ្ទាល់ គឺមិនដល់មួយរយប្រាសាទទេ។ ក្នុងចំណោមប្រទេសទាំងបី គឺប្រាសាទនៅទឹកដីថៃ មានចំនួនច្រើនជាងនៅឡាវ និងវៀតណាម។ Sabay ៖ តើប្រទេសទាំងនោះ បានទទួលស្គាល់ថា ប្រាសាទទាំងនោះជារបស់ខ្មែរទេ?

ប្រាក់ សុណ្ណារ៉ា ៖ មានប្រទេសខ្លះទទួលស្គាល់ថាជារបស់ខ្មែរ។ ខ្ញុំបានចុះទស្សនកិច្ចក្នុងក្របខ័ណ្ឌអាស៊ានជាមួយប្រទេសផ្សេងៗ ទៀតនៅប្រទេសថៃ។ នៅថៃមានប្រាសាទខ្មែរជាច្រើន … ខ្ញុំបានទៅទស្សនានៅប្រាសាទមួយមានឈ្មោះថា ប្រាសាទមឿងស៊ិញ នៅខេត្តកញ្ចនា ក្បែរប្រទេសភូមា។ អ្នកមគ្គុទ្ទេសក៍ទេសចរណ៍ថៃប្រចាំការនៅប្រាសាទនោះ បានបានរៀបរាប់ពីប្រវត្តិប្រាសាទទាំងនោះប្រាប់ដល់មន្ត្រី អាស៊ាន និងខ្ញុំថា កសាងដោយស្ដេចខ្មែរ។ ខ្ញុំហ៊ានអះអាងថា អ្នកសិក្សាប្រវត្តិសាស្ត្រពិតប្រាកដរបស់ថៃ ប្រាកដជាបានដឹងពិតប្រាកដ និងទទួលស្គាល់ថា ប្រាសាទជាច្រើន កសាងដោយព្រះរាជាខ្មែរ ក៏ប៉ុន្តែ ប្រវត្តិថៃបច្ចុប្បន្ន បើតាមខ្ញុំដឹងគឺក្រឡៃពីធាតុពិត។ បើនៅឡាវវិញ ទាំងប្រជាជន និងថ្នាក់ដឹកនាំរបស់គេ គេនិយាយពេញៗមាត់ថា ប្រាសាទមួយចំនួនដូចជាប្រាសាទវត្តភូ គឺជារបស់ខ្មែរ។ ចំណែកនៅវៀតណាម ខ្ញុំមិនដែលបានទៅទីនោះទេ ហើយក៏មិនទាន់មានឯកសារបញ្ជាក់ថា គេទទួលស្គាល់ឬយ៉ាងណាទេ។

Sabay ៖ តើបើតាមការសិក្សារបស់លោកផ្ទាល់ តើអ្វីជាមូលហេតុ នាំឲ្យប្រាសាទទាំងនោះបាត់បង់ទៅប្រទេសជិតខាង រួមទាំងទឹកដីដ៏ធំល្វឹងល្វើយដូច្នេះ ជាពិសេសចាប់សម័យមហានគរមក?

ប្រាក់ សុណ្ណារ៉ា ៖ មានមូលហេតុជាច្រើនដែលធ្វើឲ្យទឹកដីកម្ពុជា និងប្រាសាទជាច្រើនបាត់បង់ទៅប្រទេសជិតខាងដូច្នេះ។ កត្តាទាំងនោះ មានដូចជា កត្តានយោបាយ កត្តាសេដ្ឋកិច្ច ទំនាស់ផ្ទៃក្នុង និងបញ្ហាសង្គ្រាមឈ្លានពានពីបណ្ដាប្រទេសដែលទើបនឹងកើតថ្មីៗ។ ក្រោយសម័យអង្គរ កម្ពុជាបានបង់ទឹកដីជាបន្តបន្ទាប់ ជាពិសេសចាប់តាំងពីការកកើតរដ្ឋថ្មីៗមួយចំនួន ជាពិសេស សៀម ដែលបានប្រកាន់យកនយោបាយឈ្លានពាន និងដណ្ដើមយកទឹកដីប្រទេសជិតខាង ជាពិសេសប្រទេសខ្មែរ ស្របគ្នានឹងការធ្លាក់ចុះខាងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ទើបធ្វើឲ្យខ្មែរបាត់បង់ទឹកដីនិងប្រាសាទជាបន្តបន្ទាប់។

Sabay ៖ មានអ្នកខ្លះលើកឡើងថា ក្រសួងវប្បធម៌មិនសូវជាយកចិត្តទុកដាក់ថែរក្សាប្រាសាទមួយចំនួន ទេ គឺទាល់តែជិតខូចខាតអស់ ឬក៏គេយក ទើបចាត់វិធានការណ៍ តើពិតជាអីចឹងមែនឬយ៉ាងណា? ប្រាក់ សុណ្ណារ៉ា ៖ ខ្ញុំ សូមបដិសេធទាំងស្រុងចំពោះ ការលើកឡើងបែបនេះ ក្នុងនាមខ្ញុំជាអ្នកស្រាវជ្រាវ ជាអ្នកទៅដល់និងចុះផ្ទាល់ទៅដល់ប្រាសាទជាច្រើន ពីព្រោះអ្នកដែលថា គឺចេះតែថា គឺពុំមានជំនាញ និងបច្ចេកទេសអីនោះទេ គឺមានតែក្រសួងទេជាអ្នកចាត់ចែងការងារទាំងនេះផ្ទាល់តែម្ដង។ ខាងក្រសួងបានចាត់វិធានការណ៍ជាហូរហែ គឺចាប់តាំងពីបង្កើតក្រសួងវប្បធម៌មកម្ល៉េះ។ កញ្ចប់ថវិកា ដែលរដ្ឋាភិបាលបានចំណាយ ទៅលើវិស័យនេះ ក៏បានកើនឡើងពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំដែរ គឺមិនមែនធ្វេសប្រហែស មិនយកចិត្តទុកដាក់ ទុកឲ្យគេយកនោះទេ។

Sabay ៖ តើក្រសួងបានចាត់វិធានការណ៍យ៉ាងណាខ្លះ ក្នុងការអភិរក្ស និងថែរក្សាប្រាសាទទាំងនោះ?

ប្រាក់ សុណ្ណារ៉ា ៖ ក្រសួងបានចាត់វិធានការណ៍ជាច្រើន ទាក់ទិនទៅនឹងការអភិរក្ស និងថែរក្សាប្រាសាទ ក្នុងនោះក្រសួងបានបង្កើតអគ្គនាយកដ្ឋានបេតិកភណ្ឌ ក្រោយមកបានបង្កើតជាអគ្គនាយកដ្ឋានបេតិកភណ្ឌដែលនាយកដ្ឋានតូចៗ ចំនួនបួនទៀត ដូចជានាយកដ្ឋានបុរាណវត្ថុ នាយកដ្ឋានសារមន្ទីរ នាយកដ្ឋានគាំពារនិងអភិរក្សសំណង់បុរាណ និងនាយកដ្ឋានបុរាណវិទ្យា និងបុរេប្រវត្តិ។ ក្នុងនោះ នាយកដ្ឋានគាំពារ និងអភិរក្សសំណង់បុរាណមាននាទីសំខាន់ជាងគេ ក្នុងការថែរក្សា និងអភិរក្សលើប្រាសាទទាំងអស់នៅក្នុងប្រទេស ហើយបានចាត់វិធានការណ៍អភិរក្ស និងថែរក្សាទៅលើប្រាសាទជាច្រើនជាបន្តបន្ទាប់។

Sabay ៖ តើក្រសួងមានបានរកឃើញប្រាសាទថ្មីៗទេ ក្នុងអំឡុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ? ក្រសួងបានចាត់វិធានការណ៍យ៉ាងណាចំពោះប្រាសាទនោះ?

ប្រាក់ សុណ្ណារ៉ា ៖ ប្រាសាទរកឃើញចុងក្រោយគេបង្អស់គឺ ប្រាសាទអូស្វាយ ស្ថិតនៅក្នុងស្រុកត្រពាំងប្រាសាទ ខេត្តឧត្តរមានជ័យ។ ប្រាសាទនេះរកឃើញក្នុងឆ្នាំ២០១០។ ប្រាសាទនេះមានចម្ងាយតែប្រាំគីឡូម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះពីភ្នំដងរែក និងចម្ងាយ១៣គីឡូម៉ែត្រពីផ្លូវជាតិ។ ខាងក្រសួង បានចុះទៅពិនិត្យមើលប្រាសាទនេះ និងចាត់វិធានការណ៍មួយចំនួនដូចជាដោះមីន និងបានចុះបញ្ជីក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌរបស់ក្រសួង និងបានថតទុក និងយកសំណល់សំខាន់ៗទុកនៅកន្លែងមានសុវត្ថិភាពទៀតផង។

Sabay ៖ ជាចុងក្រោយ លោកមានអ្វីបន្ថែម ក៏ដូចជាផ្ដាំផ្ញើដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ឬមិត្តយុវវ័យដែរឬទេ? ប្រាក់ សុណ្ណារ៉ា ៖ បាទអរគុណគេហទំព័រ Sabay។ ជាការពិត ប្រាសាទបុរាណគឺបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌មួយដ៏សំខាន់ដែលមិនអាចកាត់ ថ្លៃបាន។ មិនអាចកាត់ថ្លៃបាន មានន័យថា មានតម្លៃជាតិ និងជាអត្តសញ្ញាណជាតិ និងមានតម្លៃជាប្រវត្តិសាស្ត្រសម្រាប់ជាតិ និងមានបង្កប់តម្លៃសេដ្ឋកិច្ច។ ខ្ញុំសូមផ្ដាំផ្ញើដល់ប្រជាជនកម្ពុជាគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈ ជាពិសេសយុវជន មេត្តាចូលរួមថែរក្សា ការពារ និងអភិរក្សទាំងអស់គ្នា ហើយបើ មិនបានចូលរួមថែរក្សា សូមមេត្តាកុំបំផ្លាញ ៕

អត្ថបទ៖ Sabay

ពាក្យទាក់ទង

ព័ត៌មានសង្គម

អត្ថបទពេញនិយម

២០ ឆ្នាំមុន ស្រ្តីបរទេសម្នាក់ ចំណាយប្រាក់១៥០០០ ដុល្លារ ទិញកោះមួយ សព្វថ្ងៃក្លាយជា កោះសង្សារ លំដាប់អភិជន

ទម្លាយមូលហេតុដែលតារាជើងចាស់ ឌី សាវ៉េត សុខចិត្តបើកឡានខ្លួនឯង ទោះមានវ័យច្រើនក្តី

កម្ពុជា ជាប់ឈ្មោះជាប្រទេស មាន យុវជន Gen-Z ច្រើនជាងគេ ក្នុងចំណោមបណ្តាប្រទេសអាស៊ាន

ធ្លាប់ឆ្លងកាត់សម័យកាលជូរចត់ ទៅរស់នៅអាមេរិក ស្រ្តីខ្មែររូបនេះ កំពុងធ្វើរឿងដ៏គួរឱ្យកើតសរសើរមួយ

ផ្ទុះការភ្ញាក់ផ្អើលខ្លាំង!ចំពោះវត្តមាន ហុងដា SCOOPY ស៊េរីថ្មី របស់ក្រុមហ៊ុនអិនស៊ីអិច ទើបតែចេញក្តៅៗ

មកដឹងពីសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោកទាំង៩ នៅកម្ពុជា

អត្ថបទថ្មី

ខ្សែភាពយន្ដខ្មែររឿង “ព្រានស្នេហ៍” សម្ពោធចាក់បញ្ចាំងជាផ្លូវការហើយ!

ផ្ដើមចេញពីតួសម្ដែងតូចតាចម្នាក់ Timomyhee ប្រឹងប្រែងក្លាយជាទីផ្សារដ៏ពេញនិយមសម្រាប់ហូលីវូដ

កីឡាម៉ូតូទឹកកម្ពុជា៖ បង្ហាញភាពភ្ញាក់ផ្អើល និងនាំមោទកភាពជូនកម្ពុជាជាថ្មីក្រោយឈ្នះមេដាយ ពានរង្វាន់ ជាច្រើននៅថៃ

បង្ហើបក្បាល MV បទថ្មីរបស់ ព្រាប សុវត្ថិ ធ្វើឲ្យគេចាប់អារម្មណ៍ខ្លាំងលើឃ្លា “បងឈឺបេះដូងក៏ព្រោះតែអូន!”

ថាសមត្ថភាពសម្ដែងទៅពូកែ បកស្រាយបទចម្រៀងភាសាជាតិ អន្តរជាតិ សាន្ដ កុសុមៈ រឹតតែខ្លាំង

សិក្ខាកាម ការ៉ាតេ ទាំង៤៥រូបទទួលបានចំណេះដឹង និងការអនុវត្តន៍យ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងវគ្គបណ្ដុះបណ្ដាលគ្រូបច្ចេកទេសកម្រិតមធ្យម